Theo lịch sử Phật giáo, Bảo tháp xuất hiện từ thời Phật còn tại thế. Thời đó Ngài Xá Lợi Phất, một đệ tử trí tuệ của Đức Phật đã thị hiện viên tịch trước Phật. Sau lễ trà tỳ, nhục thân của Ngài Xá Lợi Phất để lại xá lợi. Xá lợi được cất giữ trong Tăng xá để mọi người đến chiêm ngưỡng lễ bái. Tuy nhiên, có hôm Tăng xá bận công việc đi ra ngoài, phải đóng cửa khiến dân chúng buồn khổ và phiền não.
Vì nhân duyên đó Phật dạy phải xây dựng Bảo tháp để chứa đựng xá lợi. Bảo tháp không chỉ chứa đựng xá lợi, pháp khí, tượng Phật mà còn là một Mạn Đà La hoàn hảo, nơi vân tập của hải hội chư Phật Bản tôn, Không Hành Mẫu, Hộ pháp, và cũng là biểu tượng trí tuệ của Phật.
(Mô hình cấu trúc một Bảo tháp)
Bảo tháp bên ngoài
Đối với giáo lý thế gian thông thường, mọi người nghĩ rằng vũ trụ được hình thành nhờ ngũ hành (kim, thủy, hỏa, mộc, thổ), sự sinh khắc của ngũ hành tạo nên cảnh sống và đời sống của con người. Theo quan điểm Phật giáo Kim cương thừa, vũ trụ được hình thành dựa vào lục đại duyên khởi – địa, thủy, hỏa, phong, không, (năm đại thành lập nên vạn pháp) và thức đại (thuộc về tâm – tinh thần).
Chính vì vậy khi một Bảo tháp được xây lên dựa trên ngũ đại nêu biểu một vũ trụ nhỏ hoàn hảo của cảnh giới giác ngộ:
- Đại đầu tiên gọi là Địa đại theo khối hình vuông màu vàng.
- Đại thứ hai là Thủy đại theo hình tròn.
- Đại thứ ba là Hỏa đại theo hình tam giác, đó là tầng mắt Phật và 13 tầng của Bảo tháp. Mười ba tầng này nêu biểu cho Thập Địa, tức là 10 phần Pháp thân mà các Bồ tát phải chứng ngộ, cộng với Diệu giác, Đẳng giác và Viên giác thành 13 quả vị Pháp thân Phật.
- Kế đến trên đó có một Bảo cái nêu biểu sự che chở cho tất cả chúng sinh khỏi những sự đau khổ, phiền não.
- Trên Bảo cái là hình mặt trăng và mặt trời nêu biểu cho Phong đại và Không đại.
Đỉnh cao nhất của Bảo tháp gọi là đỉnh Bất nhị.
Và ngay từ thời Phật, các đệ tử của Ngài, vua và quần thần đã xây dựng các bảo tháp, đặc biệt tám Bảo tháp tương ứng với tám sự kiện, gọi cách khác là tám công hạnh của cuộc đời Đức Phật (Bát Tướng Thành Đạo) từ lúc Ngài đản sinh, xuất gia, tu khổ hạnh, đạt giác ngộ, chuyển pháp luân, báo ân cha mẹ, cầu nguyện trường thọ, cho đến khi thị hiện nhập Niết Bàn.
www.drukpavietnam.org